Vuông tròn gói ghém đất trời
Chiên vàng giòn rụm, dẻo bùi nếp thơm
Kim chi muối xổi đưa cơm
Thanh tao vị bánh, sớm hôm sum vầy.
Câu chuyện: “Khúc Biến Tấu Của Nàng Nếp Và Vị Khách Phương Xa”
Ngày xưa, trong tâm thức người Việt, bánh chưng là biểu tượng của Đất, gói ghém trong mình sự đầy đủ của thiên nhiên với nếp cái hoa vàng, đỗ xanh và lá dong xanh ngắt. Nhưng quy luật của tạo hóa là sự vận động, bánh chưng sau ba ngày Tết thường “lại gạo”, trở nên cứng cáp và lạnh lẽo, giống như đất đai ngủ yên sau vụ mùa.
Ở một ngôi chùa cổ nọ, có một vị sư thầy chuyên làm bánh chưng chay để đãi khách thập phương. Bánh của thầy chỉ có nếp và đỗ xanh, mộc mạc và thanh tịnh. Một ngày nọ, khi Tết đã qua, trời vẫn còn se lạnh, những chiếc bánh chưng còn thừa nằm im lìm trên chạn bát. Thầy nhìn chúng và nghĩ: “Vạn vật cần lửa để hồi sinh”.
Thầy mang bánh ra cắt lát, đặt lên chảo gang nóng rực. Lửa reo tí tách, lớp vỏ bánh từ màu xanh nhạt chuyển sang vàng ruộm, tỏa hương thơm lừng đánh thức cả gian bếp. Đó là lúc bánh chưng được “hóa thân”. Lớp vỏ giòn tan tượng trưng cho sự mạnh mẽ, cứng cỏi bên ngoài, nhưng bên trong vẫn giữ được sự mềm dẻo, ngọt bùi của hạt nếp – đó là cái tâm thiện lương không đổi dời.
Nhưng bánh chiên vốn mang tính “Nhiệt” (nóng) và nhiều dầu, ăn nhiều dễ ngấy (người xưa gọi là thực trệ). Đúng lúc ấy, một người khách phương xa ghé thăm chùa, mang biếu thầy một hũ cải muối kiểu xứ lạnh – đỏ au màu ớt, chua dịu và cay nồng, gọi là Kim chi.
Thầy cười hiền từ, gắp một miếng bánh chưng chiên nóng hổi, đặt lên đó một lát kim chi đỏ thắm.
-
Khi cắn vào, cái nóng hổi của bánh gặp cái mát lạnh giòn tan của kim chi.
-
Cái béo ngậy của nếp chiên được cái chua cay sắc sảo của kim chi dung hòa.
Thầy bảo: “Đây là sự hòa hợp diệu kỳ. Bánh chưng là gốc rễ truyền thống, giữ ta ở lại với quê hương. Kim chi là sự mới mẻ, giúp ta không bị ngấy, không bị cũ kỹ. Ăn món này, ta học được bài học về sự Hòa nhập nhưng không hòa tan.”
Từ đó, món bánh chưng chay chiên ăn kèm kim chi không chỉ là món ăn “chữa cháy” sau Tết, mà trở thành một nét văn hóa ẩm thực mới, nơi vị giác được thăng hoa trong sự giản đơn mà tinh tế.
